Borsada Bir Şirketin Analizi ve Çıkarılacak Dersler

• Hocam Endeks nereye gidiyor? Yine sert satışlar gelecek mi? Yoksa 100 bine gidip oradan aşağı mı döneceğiz. 120 bini tekrar görür müyüz?
• Endeksten sana ne kardeşim?
• Ne demek hocam! Endeksin nereye gideceğini bilelim ki bizim kağıtları da satıp satmayacağımıza karar verelim…
• Elinde hangi kağıt var?
• Arçelik var hocam
• Peki sen endeks yukarı giderse Arçelik’in de yukarı gideceğini, endeks aşağı giderse Arçelik’in de aşağı gideceğini mi düşünüyorsun?
• Evet hocam… Sen galiba hiç piyasa izlemiyorsun… Endekse bir satış gelince kağıtlara da satış geliyor.
• Anlaşıldı… ben seni ve senin gibi düşünen yatırımcı olduklarını söyleyenleri galiba bir türlü adam gibi yatırımcı yapamayacağım…
• Ne oldu ki?
• Aşağıdaki Arçelik grafiğine bak!

• Baktım hocam… Tamam biliyoruz Arçelik düşüyor…
• Grafikte başka bir şey görüyor musun?
• Bir de en altta “YEGR” diye bir gösterge var. Bu mavi ve kırmızı çizgiler ne işe yarıyor?
• Mavi çizgi Arçelik’in yaklaşık bir yıl önceki (240 gün önceki) fiyatına göre şu an ne kadar aşağıda ya da yukarıda olduğunu gösteriyor.
• Hocam 240 gün bir yıl yapmaz ki?
• Bir yılda kaç hafta var?
• 52 hafta var…
• Bu haftaların 2 günü cumartesi -pazar tatili değil mi?
• Evet…
• Yani 104 tane tatil günü var…
• Evet doğru hocam..
• 365’ten 104’ü çıkarırsan ne kalır?
• 261 kalır hocam…
• Şimdi bir de milli ve dini bayram tatillerini ve yılbaşı tatilini çıkar…
• Hocam olsa olsa 15-20 gün daha çıkarmak lazım… Bu durumda 240 kalır… Anladım hocam… Fiyat grafiklerinde tatiller olmadığı için siz 240 işlem gününü 1 yıl gibi aldınız…
• Evet tastamam öyle… Ama “yaklaşık olarak” kelimesi önemli… Dikkat edersen mavi çizgi “0” çizgisinin altında ve (eksi)50’ye yakın… Yani Arçelik %50 değer kaybetmiş… Kırmızı çizgi de endeksin 240 gün önceye göre yüzde kaç aşağıda olduğunu gösteriyor. Bir yıl önceye göre endeksin değer kaybı ise %8 civarında bulunuyor… Yani dikkat edersen son bir yılda Arçelik endeksten çoooook daha fazla düşmüş…
• Evet anladım hocam…
• Neyi anladın?
• Yani hisseler illaki endeks kadar düşüp endeks kadar yükselmeyebiliyorlar…
• Bu arada bir soru sorayım… Arçelik’i ne zaman aldın?
•  2017’nin Mayıs ayında 22 TL’den aldım. Aslında ben aldıktan sonra 26 TL’nin üzerini gördü ama ben kaçırdım satamadım.
• Kaçırmış mış… :)) Haydi aldın da niye aldın?
• Hocam 2017 Mart bilançosu çok iyi gelmişti… Temeli çok iyiydi aldım…  Hocam gülmeyin ben çok iyi yerlerde alıyorum ama satamıyorum…
• Hayret yaaaa… herkes senin bu derdinden muzdarip. Çok iyi yerlerde alıyorlar ama satmayı beceremiyorlar.  Temmuz 2017’den beri Arçelik düşüyor.
• Grafiğe bir daha dikkatli bak!!! Arçelik acaba düşüş trendine gireceğine dair bir sinyal vermiş mi? YEGR grafiğine bak!!!
• Aaaaa… Evet hocam…  Dikey çizgi koyduğunuz yerde Arçelik zirve yapmış ama Arçelik’in 1 yıllık getirisini gösteren Mavi çizgi, endeksin 1 yıllık getirisini gösteren kırmızı çizginin altına düşmüş.
• Süpersin… Çok iyi yakaladın… Fakat dikkat edersen dikey çizgi olan yerde Arçelik hissesi zirve yapsa da, YEGR göstergesinde mavi çizgi, kırmızı çizginin altına düşüyor. Yani Arçelik prim yapıyor ama, endeksten daha fazla prim yapamıyor. Eğer endeks yukarı giderken, ARÇLK hissesi endeksten daha fazla yukarı gitseydi, mavi çizgi, kırmızı çizginin altına düşmezdi. Bir bakıma aslında Arçelik Endekse göre zayıflamaya başlamış.
• Hocam o tarihten sonra zaten mavi çizgi hep kırmızı çizginin altında kalmış… Bu durum ARçelik’in sürekli olarak endeksin altında bir perfromans göstermeye başladığını mı gösteriyor?
• Evet bu şekilde yorumlayabiliriz.
• Hocam hemen bana şu YEGR göstergesinin formülünü verir misin? YEGR’nin açılımı nedir?
• YEGR (Yaşar Endekse göreceli) kelimelerinin kısaltılmışı gibi düşünebilirsin. Bu göstergeyi herhangi bir hisse için çizdirirsen, son bir yılda endekse göre kazandırıp kazandırmadığını, performansının endeksin altında kalıp kalmadığını gösterir. Formülü şöyle;

D1:=240;
X1:=(C-REF(C,-D1))/REF(C,-D1)*100;
Y:=security(“XU100”,C);
X2:=(Y-REF(Y,-D1))/REF(Y,-D1)*100;
X1;X2;0

• Hocam bu formüllü matrikse nasıl uyarlayacağım?
• Matrisk’de bir grafik aç. Grafiğin üst bandında KHN kısmını tıkla ve “Indicator Builder” yazısını tıkla. Bir pencere açılacak… Bu pencerede açıldığında, buradaki formülü kopyala ve “Tanım” yazan kutuya yapıştır. Tanım Kutusunun üst kısmında “indikatör adı” yazıyor. Oraya bir isim gir ama ismin içinde türkçe karakter olmasın ve büyük harflerle gir.  Onun sağ tarafında “kısaltma” adında bir kutu daha var oraya YEGR yaz. ve altta “kaydet” butonuna bas. Bu durumda bu indikatörü matriksde oluşturmuş olacaksın. Herhangi bir fiyat grafiği açtığında diğer indikatörleri nasıl grafik üzerine ekliyorsan bu şekilde ekleyebilirsin. Ama senin grafiğinde iki tane mavi çizgi çıkar. Bunun birini kırmızıya çevirmen gerekir. Bunu nasıl yapacağını matriks videolarından veya matriksi arayarak öğrenebilirsin.
• Sağol hocam yapacağım ama burada D1=240 yazıyor. Ben buraya 90 yazarsam 90 gün önceye göre endeksin ve hissenin getirisini mi verecek?
• Evet öyle olacak…
• Grafikleri nasıl yorumlamak lazım? Mavi çizgi kırmızı çizgiyi yukarı kırınca, ilgili hisse endekse göre daha iyi getiri mi sağlamış oluyor? O zaman mı hisse almak lazım?
• Hayır böyle bir şey söylemiyorum. Mavi çizgi kırımızıyu yukatrı geçebilir ama bunun devam edip etmeyeceğini bilemeyiz. Ya da aşağı kıralbilir ama bunun da devam edip etmeyeceğini bilemeyiz.
• Ama hocam yukarıdaki grafikte Arçelik hissesinin mavi çizgisi, kırmızı çizgiyi (endeksin getirisini) aşağı kırdıktan sonra Arçelik sürekli düşmüştü.
• Tamam da, iş bu kadar kolay olsa, herhalde kimse hiç bir şeyle uğraşmaz bu iki çizgiye bakardı. Ayrıca orada öyle olmuş olması bundan sonra da tüm hisseler için aynı şeyin olacağı anlamına gelmez. Sen formüle odaklan.
• Hocam formül çok açık… Siz bunu nasıl kullanıyorsunuz?
• Ben eğer bir hissenin getiri eğrisi (mavi çizgi) endeksin getirisini (kırmızı çizgiyi) aşağı kırıyorsa, hemen bu şirketin satışlarını karlılığını incelemeye alıyorum ve acaba olumsuz bir durum mu gelişiyor diye sorguluyorum. Ya da tersi olduğunda acaba bu bu şirketin bilançosunda ciddi bir düzelmemi olacak? diye kendime soruyorum ve cevap bulmaya çalışıyorum. Sen de böyle yapabilirsin.
• Ama hocam ben şirketlerin satışlarını karlılıklarını nereden takip edeceğim?
• Borfin.com.tr adresinde Fast web Mali analiz veya stockeys programına abone olabilirsin.
• Tamam da hocam orası da paralı…
• Her veri dağıtım şirketi, bu verileri satın almak için her ay en az 20-25 bin TL ödüyorlar. Üstelik bir de software yazdırıp, yazılımcılara da para ödüyorlar… Yani yatırım yapıyorlar ve doğal olarak kazanç sağlamak istiyorlar. Bir haftada hisse alım satımı için kaç TL komisyon ödüyorsun?
• Hocam en az 100-150 TL tutuyor.
• Yani ayda en az 400-500 TL komisyon ödüyorsun. Bir şirketin mali yapısını sürekli izleyebileceğin bir software için bir ayda ödediğin komisyonun %10’unu ödemek zor mu geliyor? O zaman yatırımdan vazgeçmelisin. Aksi halde yatırımcı değil, kumarcı olursun.
• Hocam Temmuz 2017’den beri Arçelik neden düşüyor…?
• Demek ki Arçelik’in karlılığında düşüş var da o yüzden düşüyor..
• Sizde grafik var mı hocam?Hem karlılığın hem de piyasa değerinin birlikte düştüğünü gösteren bir grafik?
• Evet var… Daha önce çok kar etmişti ve hisse yükselmişti. Sonrasında karlılık düştü ve hisse düştü. Biliyorsun borsa geleceği satın alır. Bu grafikte kırmızı çizgi şirketin yıllıklandırılmış kârını ve mavi barlar da şirketin piyasa değerini gösteriyor (sağ eksen)… Örneğin Arçelik’İn piyasa değeri Aralık 2017’de 16 milyar TL’Nin üzerine çıkmış ama daha sonra piyasa değeri düşmeye başlamış…
• Hocam yıllıklandırılmış kâr ne demektir?
• Bir şirket mart ayında diyelim ki 50 milyon TL kâr elde etti. Bu şirketin yıllıklandırılmış kârı geçen yıl mart ayından bu yıl mart ayına kadar olan bir yıllık süre içinde ne kadar net kar elde ettiğidir.  Yıllıklandırılmış net karı bulmak için her çeyrek dönemde oluşan kârı bulup son dört çeyrek dönemin(üç ayın) kârını topladığında yıllık karı da bulursun.
• Peki hocam yıllıklandırılmış kâr neden önemlidir?
• Bir şirketin F/K’sını hesaplarken yıllık kârını baz almalısın.. Yani şirkete yıllık kârının kaç katını ödediğimizi bulabilmek için yıllıklandırılmış kârı bulmak gerekiyor. Bir diğer nokta daha var… Eğer bir şirketin ara dönem bilançolarındaki kârına bakacak olursak aslında şirketin gidişatı hakkında bilgi sahibi olamayız. Yani Haziran bilançosundaki kar ile diğer Haziran bilançosundaki kârı karşılaştırmak tek başına yeterli olmayabilir. Yıllıklandırılmış kârı hesaplayarak aslında her bilanço döneminde yıllık kârın azalıp azalmadığını görebiliyoruz.  Örneğin bu haziranda şirketin kârı geçen yılın Haziran ayına göre artmış olabilir ama yıllık bazda gerilemiş  de olabilir. Yıllıklandırılmış kâr aslında bizim ormanı görmemizi sağlıyor.

• Hocam grafikte gördüğüm kadarıyla Arçelik’in yıllık kârı arttıkça, piyasa değeri de artmış. Daha sonra kâr düşünce piyasa değeri de aşağı gelmeye başlamış ve 16 milyar TL seviyesinden 8.5 milyar TL seviyelerine kadar inmiş.
• Şimdi senin bu grafikte öğreneceğin çok şey var.. Grafik üzerinde Haziran 2016 tarihini bul ve kâr değişimine bak…
• Baktım hocam… kâr 905.3 milyon TL seviyesinden 1 milyar 231 milyon TL’ye sıçrama yapmış.
• Evet aynen öyle… Ama daha sonra 1.384’den 989 milyona  gerilemiş…
• Evet hocam… İşte tam da bu noktada şunu öğrenmelisin. Haziran 2016’daki bilançoda anormal bir kar artışı olmuş ve Haziran 2017’ye gelindiğinde de net karda sert düşüş olmuş. Bu biraz garip değil mi?
• Evet hocam…
• Buna BAZ ETKİSİ diyoruz…
• Tam anlamadım hocam…
• Şimdi basit bir örnek ile açıklayayım… Bir şirketin çeyrek dönemler itibariyle  kârları aşağıdaki tablodaki gibi olsun(bunlar Arçelik’e ait değil, sana BAZ ETKİSİNİ anlatacağım) Burada 2015/06  dönemi için 30 rakamını görüyorsun. Yani 2015 yılının Nisan-Mayıs-Haziran ayındaki kârının 30 milyon TL olduğunu anlıyoruz. 2015/09’da 25 milyon kar etmiş (aslında temmuz-ağustos-EYlül döneminde (çeyrek dönemde) 25 milyon kar etmiş. 2015/12 dönemi ise Ekim-Kasım-Aralık aylarındaki toplam kârı veriyor. Yıllıklandırılmış Kârı hesaplamak için önceki dört dönemin kârını toplamak gerekiyor. Çeyrek dönem kolonundaki ilk dört rakamı toplarsan yıllıklandırılmış kara ulaşıyorsun. Örneğin yıllıklandırılmış kâr rakamı 2016/06 için 213 milyon TL olmuş… Ama bir önceki dönem sadece 113 milyon TL imiş. Yani çok sert bir artış var çünkü 2016/06 döneminde (Nisan-mayıs-Haziran’ı kapsayan 3 aylık dönemde şirket 130 milyon TL kar etmiş.) Bu da 2016/06 döneminde şirketin kârını 213’e çıkarmış. Daha sonra yıllık  kar 2016/09’da 226’ya çıkmış… Bu nasıl Nasıl olmuş?
• Hocam hep son dört çeyreği topluyorsak, son dört çeyrek dönemi topladığımızda rakam 226 çıkıyor.

• Peki 213’ten 226’ya kâr artışı nerden geliyor?
• Hocam 2015/09’da 25 milyon kar ederken 2016/09’da 38 milyon kar edince (yani 2015/09’a göre karlar 13 milyon artınca (38-25=13) yıllık kar da 13 milyon TL artmış…
• Süperrr… Çok iyi gördün… Şimdi de 2017/03 ve 2017/06 dönemlerine bak… Kar ne olmuş?
• Hocam 2017/03’ten 2017/06’ya karlar 244 milyondan 152 milyona düşmüş…
• Peki bu kadar kâr düşüşü nasıl olmuş?
• Hocam 2016/06’da çeyrek dönemlik kar 130 milyondu ama 2017/06 döneminde kar 38 milyona düşmüş yani (130-38=92 milyon azalma var) 244’den 92’yi çıkarırsak 152 milyon kalıyor….
• İşte bu baz etkisidir. Eğer bir şirket bir çeyrek dönemde aniden çok kar ederse ve bu kârı gelecek dönemde de sağlayamazsa, izleyen yılın aynı döneminde baz etkisi nedeniyle sert düşüş olur.
• Tamam hocam şimdi anladım…. Yani ilk grafiğe balarsak, Arçelik 2016/06 döneminde çok yüksek net kar elde etmiş ama izleyen yıl aynı kârı gerçekleştiremeyince yıllık karlarda çok sert düşüş olmuş…
• Evet tastamam öyle… Şimdi çeyrek dönemler itibariyle Arçelik’in net kar rakamları grafiğine bakalım… (Grafikte aynı renkler aynı dönemi gösteriyor… Örneğin mavi barlar Haziran dönemlerini gösteriyor) 2016/06 döneminde diğer yılların aynı dönemleriyle karşılaştırıldığında çok ciddi bir net kar elde etmiş… O yıla kadar en yüksek Haizran 3 aylık karı 326 milyon TL olmasına rağmen, 2016/06’da 652 milyon TL kâr etmiş… Ama bu kâr nerden gelmiş?

• Nerden gelmiş hocam?
• Ben hep kârlılığın nerden geldiğine bakarım ve net karı belirleyen bütün kalemleri incelemeye alırım. Eğer esas faaliyetten gelmiyorsa, şirket bir defaya mahsus Kâr etmiş olabilir ve ileriki dönemlerde BAZ ETKİSİ nedeniyle yıllık karlarda düşüş olur. Bu da FK’yı çok yükseltir ve hisseyi pahalı olarak gösterir. Sonrasında da uzun süreli düşüşler olabilir. Aşağıdaki grafiğe bak… Kârın nerden geldiğini gösteriyor…. 2016/06 döneminde net satış rakamının %10.7’sinden daha fazla bir kar diğer gelirler kaleminden gelmiş. Dipnotlara bakmadım ama Arçelik o dönemde kendi faaliyeti dışında bir gelir elde etmiş. Bir arsasını satmış olabilir veya bir iştirakini satmış olabilir, bilemiyorum. Bu da dönemsel net karı ve yıllıklandırılmış kârı artırmış… Bir bakıma bir defaya mahsus bir gelir olduğu için, gelecek yıllarda da devam etmesi beklenmeyeceği için, Arçelik 2016/06 döneminden sonra yükselmiş olsa da piyasa bu baz etkisini Hazrian 2017’de görmüş ama piyasa değeri hemen düşmemiş… Tabi ki akıllı yatırımcılar ileride yıllık karların daha fazla düşeceğini bildikleri için de satmaya başlamışlar… Eğer Arçelik hissesi almış olsaydım, zaten Haziran 2017 bilançosu açıklanmadan evvel satardım. Zaten ilk verdiğim grafiğe bakarsan, Arçelik’in getiri eğrisi (mavi çizgi) Temmuz 2017’de (Daha Haziran 2017 bilançosu açıklanmadan endeksin altına düşmüş). İşte yukarıda verdiğim ilk grafiği  ben temel analizle birlikte kullanıyorum. Unutma ki piyasa geleceği satın alır… Eğer bir şirket iyiye gidecekse genelde endekse göre performansı artmaya başlayabiliyor ama hepsinde geçerli olduğunu söyleyemem. Çünkü  test etmedim. Borsa kumar yeri değil. Her hareketin altında mutlaka temel bir sebep vardır. Bunlardan bazılarını da iyi analiz yaparak önceden görmek mümkündür.

• Hocam sağolasın… Bundan sonra yıllıklandırılmış  kardaki gelişmeleri incelerken, ani ve sert artış dönemleri varsa, baz etkisi olup olmayacağını anlamak için Kârın nerden kaynaklandığına bakacağım. Eğer şirketin esas faaliyetinden değil de böyle bir defalık gelirlerden kaynaklanıyorsa daha temkinli olacağım.
• Mesajı doğru aldın… Kolay gelsin… Ama buradan kendine kesin sonuçlar çıkarmaya çalışma. Arçelik örneği her zaman geçerli olmayabilir, bunu aklında her zaman bulundurmalısın. Herkes bir kural bulup bu kurala göre çok para kazanacağını zannediyor. Öyle basit bir kural yok. Oturup çalışacaksın, analiz edeceksin, üzerinde düşüneceksin, faaliyet raporunu okuyacaksın ve ondan sonra stratejini belirleyeceksin. Şunu unutma… “kendine hayrı olmayan şirketin yatırımcısına hayrı olmaz”. Bu nedenle bir şirketi analiz ediyorsan o anki finansal durumu zaten fiyatlanmıştır. Önemli olan 6 ay sonra şirketin karlılığının nasıl değişeceğidir ve bunu ortaya çıkarmaya  çalışmalısın… Bütün beyin gücünü geleceğe dair analizlere vermelisin… Fiyat grafiğine bakıp bakıp nereden dönecek? ne zaman yükselmeye başlayacak sorularının cevabı yoktur. Gaipten bir ses sana bunların cevabını vermez. Oturup şirketi anlayacaksın… Ne iş yapıyor? Genel müdürü kimdir? Şu an ekonomideki gelişmeler bu şirketin Kârını nasıl etkileyecektir? gibi sorulara cevap bulmaya başladığında zaten kendi yatırım sonuçların da olumluya dönecektir. Şu an birçok yatırımcı bir hisse alıp “Bunun temeli sağlam” diyor ve kendini kandırıyor. Bir ayakkabı çok kaliteli olabilir ama 450 TL ödüyorsan, zaten kalitesini incelemene gerek yoktur. “Hocam bunun temeli sağlam ama neden düşüyor?” sorularıyla çok karşılaşıyorum… “Demek ki, piyasa gelecekte o şirket için bazı olumsuzluklar bekliyordur” diyorum… İnsanlar temeli sağlam şirket alıp zarar etmeyeceklerini zannediyorlar ve en büyük zararları da bu şirketlerden yapıyorlar, çünkü temelindeki bozulmayı fark etmiyorlar… Endeks nereye giderse gitsin, eğer bir şirket orta ve uzun vadede cirosunu artıracaksa, kârını artıracaksa sizin korkmanıza gerek yok.

Sizlerden çok sayıda mailler alıyorum… Maalesef cevaplamaya vaktim yok. Çünkü herkes kısa bir soru sorduğunu ve cevabının da bir cümle olacağını zannediyor. ÖRNEK: Hocam borsada hangi tür kağıtları almalıyım? Bu soruya kitap yazılır… Nasıl bir cümle ile 20-25 yılın birikimini aktarabilirim ki? Bir de kendi stratejilerini yazıp gönderenler ve seçtikleri kağıtları incelememi isteyenler var. Lütfen yapmayın… Bir hisse incelemek demek, en az 1 gün demektir. Bütün işimi gücümü bırakıp analiz yapsam ve cevap yazsam bile size faydası olmayacaktır. Sonrasında da para kaybederseniz  zaten ben suçlu olacağım…  Durup dururken niçin kendi başıma dert alayım ki? Bu yüzden hisse hakkında fikir soran hiç bir maili maalesef cevaplayamıyorum. Yoğurdu üfleyerek yemek zorundayım…

Sağlıcakla kalınız… Paranız sağlığınızı bozmasın…

Ekonomiyi sıradan insana en doğru şekilde anlatma konusunda üstadımız olan çok değerli GÜNGÖR URAS hocamızı kaybettik. Ama O’nun açtığı yoldan gitmeye devam edeceğiz ve insanlarımıza ışık olmaya çalışacağız.  Mekanı cennet olsun, Allah(cc) rahmet eylesin…

Bu makale Yaşar ERDİNÇ tarafından yazılmış olup www.bilgeyatirimci.com sitesinden izinli olarak alıntılanmıştır.